Yunus Çinçin, Mine Söğüt'ün Gergedan Büyük Küfür Kitabı'nı inceledi
Mine Söğüt’ü Cumhuriyet gazetesindeki köşe yazılarından tanıyorum. Yazarın okuduğum ilk kitabı olan “Gergedan, Büyük Küfür Kitabı” dört bölümden oluşuyor. Her bölüme şiirsel metinlerle başlıyor yazar. Bölümlerin başlarındaki şiirler, bölümlerde bulunan öykülerin pusulası bir bakıma. Kitabın her bölümünde yer alan öyküler yapbozun parçaları gibi hem kendilerine özgü hem de bir bütünün parçası olan öyküler.
“Hayatta kalamayacağım bir iklimde yapayalnız bırakılmışlığımın öfkesiyle…
Yeminimden döneceğim ve kendi yaratıcısına kinlenen bir gergedana dönüşeceğim.
Varlığımın intikamını almak için yola düşeceğim.
Zamanın içinden geçeceğim.
Ailenin içinden geçeceğim.
Ahlakın içinden geçeceğim.
İnancın içinden geçeceğim.
Devletin içinden geçeceğim.
Senin içinden geçeceğim.”(s.9)
Mine Söğüt, bu kitabındaki öykülerini yazarken yasadığı toplumdan; kendi tecrübe ve izlenimlerinden; kitabın sonunda adlarını verdiği Eugene Ionesco, Franz Kafka, Jose Saramago ve Gabriel Garcia Marquez’den; Michael Haneke, Peter Greenaway, Pier Paolo Passolini, Yorgo Lanthimos adlı yönetmenlerin filmlerinden; Lale Müldür, Yannis Ritsos, Cemal Süreya gibi şairlerden etkilendiğini, beslendiğini, esinlendiğini ifade ediyor. Hatta kimi öykülerinde bahsi geçen bu sanatçılar, yazarın öykülerinin kahramanları oluyorlar.
Mine Söğüt ‘ün bu öykü kitabındaki her öyküsünde faşizmin türlü hallerini anlattığını söylemek mümkün.
“ Senin hem arkanda olacağım hem önünde…
Güvenli Zannettiğin evinde…
Atalarından devraldığın fikrinde.
Hem geçmişinde hem geleceğinde.
Denizlere de açılsan… Kırlara da çıksan peşinde.
Benden kaçarken varlığın her yerde.
Hayatının tam orta yerinde dev bir kafeste.(s.45)
Mine Söğüt, Eugene Ionescu’nun Gergedan adlı oyununun adını kitabına vermiş ve öykü kitabında Ionescu’nun oyununda da geçen toplumun bireylerinin gergedanlaşmasına bolca atıfta bulunmuş hatta çağımızda yaşanan toplumsal ve bireysel gergedanlaşmaya ilişkin hikayeler yazmış. “Gergedan” faşizmin ve faşistleşmenin simgesi olarak kullanılmış kitapta.
“Seni bazen sırtıma alacağım bazen ayaklarımın altına.
Yanı başımda yatacaksın tüm uykularına.
Rüyalarında gezeceğim ve hayallerinde.
Kararlarında ve niyetlerinde.
İyiye dair ne varsa eze eze.
Yaşlı ve öfkeli bir gergedan.
İnsanlığın peşinde dolaşan.”(s.67)
Yazarın eserinde ve eserinin sonunda atıfta bulunduğu yazar, yönetmen ve şairler de faşizme karşı duruşlarıyla, faşizme karşı sanat yoluyla mücadeleleriyle bilinen insanlar. Bu anlamda, Mine Söğüt de yazdığı hikâyelerle toplumun en küçük birimi bireyden aileye ve topluma kadar, özelden genele faşizmin türlü hallerini sanatsal bir anlatımla küfre dönüştürerek (hem inanca ters düşmek hem de kötü söz söylemek anlamında) hikayeleştiriyor kitabında. Ama yazar kitabı boyunca bayağılaşmıyor sert ifadelerine rağmen.
“Sana devamlı aynı şeyi söyleyeceğim.
İnsanların arasına dalmış gergedanlardan daha tehlikeli tek şey
Gergedanların arasında yapa yalnız kalmış bir insandır, diyeceğim.
Sen yine bir şey anlamayacaksın, susmayı ve katlanmayı sürdüreceksin.
Kendi aklından yaptığın yıkılmaz demir bir kafesin içindesin.
Ne küfrün küfür ne isyanın isyan.
Kaderin senin o gergedan.”(s.97)
Mine Söğüt’ün kitabının kapak tasarımını yapan ve öykü kitabının içindeki resimleri çizen yazarın eşi Bahadır Baruter. Bahadır Baruter’in kitaptaki öykülerle alakalı resimleri de en az öyküler kadar başarılı ve etkileyici.
Mine Söğüt’ün kimi öykülerinde anlattıklarını çok soyut ve aşırı bireysel anlatması öyküleri zor anlaşılır kılsa da yazarın kitabındaki öykülerin hepsi oldukça etkileyici ve güzel.
Yazımı, Mine Söğüt ‘ün kitaptaki öykülerinin de özeti niteliğindeki son sözleriyle bitireyim:
“Bu kitabın yazarı, gelmiş geçmiş tüm faşist iktidarlara ve o iktidarların peşine canı gönülden takılıp duran şu insanlığa da öfkelidir.”
Gergedan-Büyük Küfür Kitabı, Mine Söğüt, Yapı Kredi Yayınları,İstanbul,2019
[sharethis-inline-buttons]
YORUM